Een krachtig model uit NLP zijn de Neurologische Niveau’s van Robert Dilts, gebaseerd op het werk van een bekende antropoloog, Gregory Bateson en mede geïnspireerd op het denken van Albert Einstein.
Robert Dilts betoogt dat er verschillende niveau’s zijn in hoe we kunnen denken over situaties. Laat ik eerst kort die niveau’s voor je beschrijven om vervolgens te vertellen hoe deze in je voordeel zou kunnen gebruiken.
Omgeving
Dit is het laagste niveau in de hiërarchie van het gedrag: de omstandigheden
waarin mensen handelen met hun mogelijkheden, beperkingen, regels en
voorschriften. Kernvragen zijn:
- Waar reageer ik op?
- Wanneer en met wie?
Gedrag
Het tweede niveau is het gedrag zelf: de waarneembare acties en reacties
die iemand in zijn of haar omgeving vertoont. Kernvragen zijn:
- Wat doe ik?
- Hoe handel ik?
- Wat is mijn gedrag?
Vaardigheden
Het derde niveau wordt gevormd door de vermogens: de inzichten,
capaciteiten, vaardigheden en denkstrategieën waarover iemand beschikt.
Kernvragen zijn:
- Hoe pak ik het aan?
- Wat kan ik?
Overtuigingen
Het vierde niveau bestaat uit de overtuigingen: iemands generalisaties, criteria, normen, waarden en verwachtingen. Kernvragen zijn:
- Waarom doe ik het?
- Wat vind ik belangrijk?
- Waar gaat het mij om?
Identiteit
Het vijfde niveau is dat van de identiteit: de missie die men in het leven heeft, het zelfbeeld en de bijbehorende gevoelens van uniciteit en eigenwaarde. Kernvragen zijn:
- Wie ben ik?
- Wat voor iemand ben ik?
- Wat is mijn levensdoel?
Spiritualiteit
Het hoogste niveau in de hiërarchie is de spiritualiteit: de intuïties betreffende het grotere geheel waarvan men deel uitmaakt, evenals de roeping en de bezieling die dat grotere geheel verschaft. Kernvragen zijn:
- Van waaruit handel ik?
- Waar ben ik een onderdeel van?
- Wat is het grotere geheel dat mij leidt?
Geweldig zal je denken en dus? Dit eenvoudige concept kun je op vele manieren gebruiken. Laten we eens kijken naar wat praktische toepassingen.
Hoe je de neurologische niveau’s kunt toepassen?
Vanuit onze ervaring blijkt keer op keer hoe eenvoudig en krachtig dit NLP concept kan werken en dat in bijna elke situatie. De vaardigheid om flexibel te kunnen veranderen van niveau en hoe de niveau’s met elkaar samenhangen is een vitaal onderdeel om je denkprocessen op een rij te krijgen maar ook om b.v. teams in je bedrijf te analyseren. Laten we naar twee voorbeelden kijken:
Op het verkeerde niveau werken.
Tijdens een gesprek met een medewerker probeer je hem ertoe over te halen om een nieuw project op te zetten en de uitvoering daarvan te coördineren. Zijn reactie is niet zoals je verwacht: hij geeft aan dit liever niet te willen. Zijn reden: “Ik ben nu eenmaal niet zo iemand die de kar trekt”. Je probeert hem te overreden om de klus toch te accepteren en zegt dat je hem wel een voorbereidende cursus wil aanbieden.
Dit argument zal niet echt effectief zijn. Omdat:
De medewerker geeft aan dat zijn probleem op Identiteitsniveau ligt. Dit herken je door de woorden die hij gebruikt (Ik ben nu eenmaal niet iemand die …). De hulpmiddelen die jij hem aanreikt liggen op het niveau van zijn capaciteiten (een cursus om hem vaardigheden te leren). Dit sluit niet op elkaar aan. De mening dat hij het niet kan ligt op een vrij hoog niveau. Alle cursussen, opleiding en begeleiding zullen hem er niet van kunnen overtuigen dat hij het wel kan. Het is voor de medewerker geen kwestie van kunnen, maar van iemand zijn die …
Stel dat je al wist van de Neurologische niveau’s. Dan weet ik zeker dat je een ander voorstel zou hebben gedaan. Zo zie je dat wanneer je de Neurologische Niveau’s gaat toepassen, je betere beslissingen kunt nemen die beter aansluiten bij de andere en bij jezelf.
Alle niveau’s in balans.
Wat denk je dat er gaat gebeuren wanneer alle niveau’s in balans zijn en congruent zijn met wie jij bent. Dit is waar je echte magie gaat ervaren omdat dit ook wel eens “the flow” wordt genoemd. Alles is in balans en je voelt je op en top en alles gaat relatief een stuk gemakkelijker.
De Neurologische niveau’s kun je dus gebruiken om je in die excellente staat te krijgen waar alles in balans is. In een NLP opleiding leer je hoe je dit kunt doen, niet theoretisch maar door doen. Wat zeker is dat er zoveel meer mogelijk is als je volledig jezelf bent in wat je ook doet of nog gaat doen.
Waarmee je kunt experimenteren.
Kijk eens in je omgeving waar je verandering ziet mislukken en begin jezelf de volgende vragen te stellen om een goed gevoel te krijgen waar het mogelijk spaak loopt:
- Waar zijn de niveau’s niet in balans?
- Op welk niveau zou verandering plaats moeten vinden?
- Op welke niveau hebben de pogingen tot verandering plaatsgevonden en op welk niveau had dat eigelijk gemoeten?
Kees Dullemond
op 24 May 2012