In de wereld van neurolinguïstisch programmeren (NLP) draait veel om perspectief. Hoe we de wereld ervaren, hoe we reageren op anderen, en hoe effectief we communiceren: het wordt allemaal sterk beïnvloed door de manier waarop we situaties waarnemen. In NLP onderscheiden we daarbij drie belangrijke posities: de eerste, tweede en derde positie.
Het bewust kunnen wisselen tussen deze drie perspectieven is essentieel voor persoonlijke groei, effectieve communicatie en het ontwikkelen van empathie en objectiviteit. In dit artikel duiken we diep in wat deze posities inhouden, hoe ze van elkaar verschillen en waarom het beheersen ervan een enorme impact kan hebben op je leven en werk.
Eerste positie: de persoonlijke beleving
De eerste positie gaat over jouw eigen ervaring. Hier kijk je naar de wereld door je eigen ogen, voel je je eigen emoties en luister je naar je eigen gedachten. Jij staat centraal in deze positie: wat jij voelt, denkt en waarneemt is de kern.
Deze positie is ongelooflijk waardevol. Zonder sterke eerste positie zouden we de verbinding met onszelf verliezen. We zouden niet meer goed weten wat we willen, waar onze grenzen liggen, of wat ons werkelijk raakt. In coaching of training werk ik vaak met mensen die moeite hebben om in de eerste positie te blijven. Ze zijn zó gericht op anderen dat ze zichzelf compleet uit het oog verliezen.
Een voorbeeld uit de praktijk:
Een cliënt kwam bij mij omdat hij zich constant leeggezogen voelde in sociale situaties. Toen we dit onderzochten, bleek dat hij vrijwel altijd in de tweede positie zat — hij voelde vooral wat anderen voelden en vergat zichzelf. Door hem te trainen om sterker in zijn eerste positie te staan, leerde hij zijn eigen emoties en grenzen weer serieus te nemen. Dit gaf hem niet alleen meer energie, maar ook meer zelfvertrouwen.
Belangrijke kenmerken van de eerste positie:
- Focus op eigen gevoelens, gedachten en zintuiglijke waarnemingen
- Belang van zelfbewustzijn en zelfzorg
- Begrenzen van wat goed is voor jezelf
Teveel in de eerste positie blijven hangen kan overigens ook nadelen hebben. Je kunt dan als egocentrisch of ongevoelig voor anderen overkomen. Daarom is het balanceren tussen de posities zo belangrijk.
Tweede positie: het empathische perspectief
De tweede positie gaat over je verplaatsen in een ander. Je stapt als het ware in hun schoenen en probeert de wereld te ervaren zoals zij die beleven. Niet alleen rationeel begrijpen wat iemand zegt, maar écht voelen hoe het voor die ander is.
In NLP noemen we dit “associëren” in de ander. Je neemt hun blik, emoties en overtuigingen tijdelijk over, zonder te oordelen of te corrigeren. Dit vraagt een hoge mate van empathie én flexibiliteit.
Een praktijkvoorbeeld:
Tijdens een teamtraining merkte ik dat twee collega’s compleet langs elkaar heen praatten. Ieder bleef redeneren vanuit zijn eigen perspectief. Toen ik hen vroeg om letterlijk van stoel te wisselen en de situatie te beschrijven vanuit de ander, veranderde de dynamiek radicaal. Plotseling ontstond begrip. “O, dus zó voelt het voor jou?” zei een van hen verbaasd. Dit inzicht maakte ruimte voor een echte dialoog.
Belangrijke kenmerken van de tweede positie:
- Volledig inleven in de ander, inclusief gevoelens en gedachten
- Begrip ontwikkelen zonder direct te analyseren of te corrigeren
- Versterken van verbinding en samenwerking
Te lang in de tweede positie blijven kan leiden tot verlies van eigenheid. Je neemt te veel over van anderen en verwaarloost je eigen grenzen. Vandaar dat een gezonde afwisseling tussen eerste en tweede positie essentieel is.
Derde positie: het objectieve perspectief
De derde positie is alsof je jezelf en de ander van een afstand bekijkt, als een neutrale waarnemer. Je neemt als het ware plaats als een ‘vlieg op de muur’ en observeert de interactie zonder emotionele betrokkenheid.
Vanuit deze positie kun je veel objectiever analyseren wat er werkelijk gebeurt. Je ziet patronen, non-verbale signalen en verborgen dynamieken die je vanuit een betrokken positie vaak mist.
Voorbeeld uit mijn praktijk:
Tijdens een coachsessie vroeg ik een cliënt die verwikkeld was in een heftig conflict om de situatie vanuit de derde positie te bekijken. Eerst vond hij dat lastig — “Ik voel nog steeds woede!” — maar na een korte geleide visualisatie kon hij meer afstand nemen. Hij zag ineens hoe zijn eigen gedrag olie op het vuur gooide, iets wat hij niet had ingezien toen hij volledig in zijn emoties zat.
Belangrijke kenmerken van de derde positie:
- Observeren zonder emotionele inmenging
- Inzicht verkrijgen in processen, patronen en onderliggende motieven
- Effectieve analyse van communicatie en conflicten
De derde positie is bijzonder krachtig, maar ook hier geldt: wie te veel vanuit afstand leeft, verliest connectie en empathie. Alles draait om flexibiliteit.
Het belang van kunnen schakelen tussen de posities
Wat NLP zo praktisch maakt, is dat je leert flexibel te zijn. In plaats van vast te blijven zitten in één perspectief, kun je leren bewust te kiezen:
- Zit ik te veel in mijn eigen beleving? Tijd om me eens echt in de ander te verplaatsen.
- Word ik overspoeld door de emoties van anderen? Even terug naar mezelf.
- Raak ik verstrikt in een situatie? Stap uit de emotie en observeer van een afstand.
Wie deze kunst beheerst, heeft een enorm voordeel, zowel privé als professioneel. Denk aan betere relaties, effectiever leiderschap, minder conflicten en meer innerlijke rust.
Hier een eenvoudige oefening om deze vaardigheid te trainen:
- Kies een recente situatie waarin je een emotionele reactie had.
- Stap in de eerste positie: Herbeleef de situatie vanuit jouw ogen. Wat voelde je? Wat dacht je?
- Stap in de tweede positie: Stel je voor dat je de situatie beleeft door de ogen van de ander. Wat voelde en dacht die persoon waarschijnlijk?
- Stap in de derde positie: Bekijk nu de hele situatie van een afstand. Wat zie je? Wat valt je op wat je eerder niet zag?
- Reflecteer: Wat verandert er in je gevoel en inzicht als je van positie wisselt?
Met regelmatige oefening wordt het steeds gemakkelijker en sneller om te schakelen, zelfs midden in een gesprek of conflict.
Samenvattend
De drie posities in NLP – eerste, tweede en derde – zijn krachtige manieren om je bewustzijn en communicatieve vaardigheden te vergroten:
- Eerste positie helpt je om trouw te blijven aan je eigen gevoelens, grenzen en behoeften.
- Tweede positie opent de deur naar echte empathie en diepgaand begrip voor anderen.
- Derde positie biedt je de mogelijkheid om situaties objectief te observeren en wijze beslissingen te nemen.
Wie flexibel leert schakelen tussen deze perspectieven ontwikkelt niet alleen meer persoonlijke kracht, maar ook diepere verbindingen met anderen én een scherpere blik op complexe situaties.
Of je nu coach, leidinggevende, ouder of simpelweg geïnteresseerd bent in persoonlijke groei: het beheersen van deze drie posities is een vaardigheid die je leven op talloze manieren verrijkt.
